Meer aandacht voor roze verzuim beperkt langdurige uitval door ziekte

Doortastend en stoer? Werken medewerkers door terwijl ze koorts, een blessure of burn-out hebben? Let op, want dit zogenoemd roze verzuim kan op den duur zorgen voor langdurige uitval. Hoe voorkom jij roze verzuim?

Werknemers die doorwerken terwijl ze (hoge) koorts, een (ernstige) blessure, een depressie of een burn-out hebben. Het zijn allemaal vormen van het zogenoemde roze verzuim. Werknemers die zich schuldig maken aan roze verzuim zijn echt ziek, maar negeren hun klachten en blijven desondanks verschijnen op de werkvloer. Dit gedrag lijkt in eerste instantie doortastend en stoer. De betrokken werknemers hebben een hart voor de zaak en zijn gemotiveerd. Toch ligt langdurige uitval door ziekte op de loer en doen werkgevers er goed aan meer tijd te besteden aan deze vorm van verzuim.

Vier kleuren verzuim

Naast roze verzuim, bestaan er nog drie andere kleuren: wit, grijs en zwart. Bij wit verzuim is een werknemer echt ziek en meldt zich ook ziek. Denk hierbij bijvoorbeeld aan en hersenschudding of een longontsteking. De werknemer is erg ziek en daarom niet in staat om te werken. Bij grijs verzuim voelt de werknemer zich niet lekker, maar zou wel kunnen werken. Desondanks meldt hij zich ziek. Voorbeelden van grijs verzuim zijn werknemers met een (flinke) verkoudheid of een kater. Bij zwart verzuim meldt een werknemer zich ziek, terwijl hij niet ziek is. In plaats daarvan gaat hij een dagje winkelen of naar een pretpark. Kortom, de werknemer spijbelt terwijl hij op werk wordt verwacht. Wanneer zwart verzuim wordt ontdekt leidt dit vaak tot disciplinaire maatregelen zoals een formele waarschuwing of zelfs een ontslag (op staande voet).

Roze verzuim kost geen geld, of toch wel?

Voor werkgevers lijkt roze verzuim op korte termijn goedkoper dan de andere vormen van verzuim. De werknemer meldt zich immers niet ziek en vervult zijn reguliere werkzaamheden. De werkgever hoeft geen vervanging te zoeken of een nieuwe (tijdelijke) werknemer in te werken. Vooral in de huidige arbeidsmarkt is het vinden van een vervanger niet ideaal. Ondanks dat de werknemer doordat hij zich niet lekker voelt waarschijnlijk iets minder productief is, verzet hij nog altijd meer werk dan een nieuwe werknemer.

Roze verzuim wordt wit verzuim

Helaas klopt het bovenstaand geschetste beeld niet altijd. De werknemer die zich schuldig maakt aan roze verzuim is vaak niet alleen op de korte termijn minder productief, maar soms ook op de lange termijn. Vaak gaan zijn prestaties structureel achteruit op het moment dat de oorzaak van zijn ziekte niet wordt verholpen. Het gros van de roze verzuimers heeft geen last van een griepje, maar zit structureel niet lekker in zijn of haar vel. Dit kan verschillende redenen hebben: ruzie thuis, geldproblemen, een conflict met de manager, het vervullen van mantelzorg. Op deze manier kan roze verzuim vrij gemakkelijk uitmonden in een situatie van wit verzuim waarbij de werknemer zich daadwerkelijk gaat ziek melden. Toch zit het verschil tussen roze en wit verzuim niet per se in de aard van de klacht, maar hoe iemand met die klacht omgaat: bij roze verzuim zal iemand doorgaan met werken, terwijl iemand bij wit verzuim zich ziek zal melden.

Veel van de werknemers die zich schuldig maken aan roze verzuim hebben een (te) opportuun beeld over hun eigen inzetbaarheid. Zij kunnen slecht grenzen aangeven en zetten zichzelf niet altijd op de eerste plek. Het zijn vaak de perfectionisten die zichzelf een hoge standaard opleggen, de zogenoemde ‘workaholics’ die bijvoorbeeld structureel overwerken. In het geval van een arbeidsconflict kan het ook zo zijn dat de werknemer onzeker wordt door de situatie en daardoor minder presteert. Het oprekken van grenzen hoeft overigens niet altijd te leiden tot langdurige uitval door ziekte. Sommige werknemers die zich schuldig maken aan roze verzuim negeren een verkoudheid, maar zijn er relatief snel weer bovenop. De ene persoon(lijkheid) heeft meer kans op roze verzuim dan de ander.

Roze verzuim valt onder de zorgplicht van de werkgever

Het voorkomen van roze verzuim is een taak van zowel de werknemer als de werkgever. Helaas is het vanuit werkgeversperspectief te kort door de bocht om te stellen dat werknemers zelf in staat zijn om de inschatting te maken of zij al dan niet kunnen werken. Voor hen spelen er soms meerdere belangen mee, zoals de angst om een bepaalde promotie, goede beoordeling of salarisverhoging mis te lopen. Wanneer de werknemer meer fysiek werk vervult zal hij soms bang zijn om zijn baan te verliezen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een ramenwasser die zijn schouder niet meer kan bewegen.

Werkgevers hebben een zorgplicht om hun werknemers te beschermen tegen (psychosociale) arbeidsbelasting. De zogenoemde roze verzuimers zullen mogelijk minder alert zijn tijdens de uitvoering van hun werkzaamheden. Naast de aanzienlijke kans van psychosociale arbeidsbelasting kan het roze verzuim ook zorgen voor een toename van veiligheidsrisico’s op de werkvloer. 

Roze verzuim voorkomen: de do’s en don’ts

Kortom, werkgevers doen er goed aan alerter zijn op het bestaan van roze verzuim op de werkvloer. Dit kan op verschillende manieren. Allereerst is een open en transparante bedrijfscultuur op de werkvloer erg belangrijk. Heerst er een angstcultuur op de werkvloer of binnen bepaalde teams? Dan is dat waarschijnlijk de reden dat iemand zich niet durft ziek te melden. Maak duidelijk dat een eventuele ziekmelding geen directe invloed heeft op de prestaties van de werknemers.

Een duidelijk proces rondom ziekte is van belang. Geef in dat proces aan dat de werknemer bij ziekte begeleid zal worden door een arbodienst en door de bedrijfsarts. De bedrijfsarts zal een inschatting maken in hoeverre de werknemer kan re-integreren in zijn eigen functie of dat re-integratie binnen een ander team of een andere functie beter is. De werknemer is niet verplicht om de werkgever op de hoogte te stellen van zijn ziekte als de werknemer dat liever niet wil. De bedrijfsarts heeft ook geheimhouding waardoor de werknemer in een veilige omgeving kan praten. Bij een duidelijk proces rondom ziekte kan ook een vrij besteedbaar budget erg helpen. Een budget wat door werknemers te besteden is aan gezondheidsgerelateerde zaken naar keuze, zoals een coach, een diëtist of een cursus tegen stress.

Tot slot is het van belang om in kaart te brengen welke werknemers er op individueel niveau in aanmerking zouden kunnen komen voor roze verzuim of welke dit gedrag al vertonen. Het is dus zaak om alert te zijn op iemands persoonlijkheid en copings-mechanisme. Hoe gaat iemand bijvoorbeeld om met problemen of tegenslag? Dit werkt het beste door regelmatig met de werknemer het gesprek aan te gaan. De manager kan vragen hoe zij het werk vinden en hoe hun thuissituatie is. De manager heeft de taak om op signalen te letten en om eventuele zorgen weg te nemen. Werkgevers kunnen hun managers een cursus aanbieden die hen op deze vaardigheden traint. In het geval van een arbeidsconflict is het van belang om op tijd aan te sturen op mediation. Tijdens mediation wordt het vaak al snel duidelijk of partijen structureel met elkaar door willen en dit kan zo langdurige uitval voorkomen.

Een vaste oplossing bestaat (nog) niet

Het fenomeen roze verzuim bestaat nog niet zo lange en een knip en klare oplossing voor het probleem lijkt nog niet beschikbaar. Een ding is in elk geval zeker: uiteindelijk zijn zowel de werkgever als de werknemer gebaat bij een lager percentage roze verzuim. Een lager percentage kan alleen bereikt worden als beide partijen de dialoog met elkaar aan blijven gaan en als er binnen de organisatie duidelijke processen bestaan rondom ziekte.