Fysieke belasting, bestaat dat nog?

In het computertijdperk waarin wij leven zou je het haast vergeten: lichamelijk zwaar werk. Waar we bijna wekelijks met Scherderiaanse peptalk (naar prof. Eric Scherder) worden aangemoedigd om te bewegen, is er een groep in Nederland die fysiek probeert overeind te blijven. Het werk geeft bij hen geen bewegingsarmoede, maar doet een structureel beroep op spieren, gewrichten, pezen of andere onderdelen van het houding-bewegingsapparaat. Kunnen zij dit werk wel tot de pensioengerechtigde leeftijd doen? 

Uit de kerncijfers beroepsziekten 2021 ( Deze worden jaarlijks uitgegeven door het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) (www.beroepsziekten.nl) zien we dat fysieke klachten op de derde plaats staan qua oorzaak met 865 meldingen. Deze cijfers hebben betrekking op het jaar 2020, waarin Covid -19 met stip binnenkomt op de eerste plaats. Op de tweede plaats (pré-covid stabiel op 1) komen we nu de psychische aandoeningen tegen met meer dan 1800 meldingen. Na problemen met mentaal welzijn is fysiek welbevinden dus een belemmering om door te kunnen werken en ‘gezond oud te kunnen worden’. Realiseer wel dat de meldingen bij dit bureau beroepsziekten slechts het topje van de ijsberg zijn op het gebied van beroepsgebonden klachten. Officieel moeten bedrijfsartsen hier melding van maken, dit gebeurt in de praktijk beperkt. Daarnaast gaat er aan zo’n melding veelal altijd een periode van verzuim vooraf, soms gevolgd door een loopbaanverandering. TNO stelt dat klachten van het houding-bewegingsapparaat jaarlijks aanleiding is tot maar liefst 7 miljoen verzuimdagen en 1,5 miljard aan kosten. Deze kosten komen voort uit loondoorbetaling tijdens verzuim. Daarnaast gaat er nog een 0,5 miljard naar medische kosten en 0,7 miljard naar arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Een serieuze rekening voor de BV Nederland. 

Boven de 40 jaar: meeste kans op uitval

De klachten die het meeste voorkomen zijn de tenniselleboog, schouderklachten, RSI, lage rugklachten en knieproblemen. In de rug kan het gaan bijvoorbeeld gaan om een hernia van de tussenwervelschijf of slijtage achtige beelden. De knie geeft veelal slijtage (mogelijk vooraf gegaan door letsel op jongere leeftijd). Mensen boven de 40 jaar in praktische beroepen hebben het meeste kans om uit te vallen met deze klachten. 

Marginale afname fysieke klachten

Opmerkelijk is dat het aandeel mensen dat fysiek zwaar heeft volgens de cijfers van TNO (Factsheet Fysieke Belasting) slechts marginaal aan het afnemen is. Gaf in 2018 43% van de beroepsbevolking aan fysieke belasting te ervaren tijdens het werk, in 2020 was dit 41%. Ondanks alle inspanningen lijkt fysieke belasting dus lastig te verminderen en blijft dus een structureel punt van aandacht voor organisaties. 

De sectoren waar fysieke belasting een relevant issue zijn kennen we allemaal; binnen de bouw is fysieke belasting al jaren een issue. Andere bekende sectoren zijn de landbouw/bosbouw/visserij en de industrie. In essentie zien we vooral problemen bij mensen die herhaaldelijk (belastende) taken moeten uitvoeren. Denk hierbij aan frequent zwaar tillen of trekken/duwen van karren, steeds dezelfde bewegingen moeten maken tijdens het werk of werk uitvoeren in een ongunstige houding. Natuurlijk kunnen fysieke klachten ook ontstaan tijdens minder zwaar werk; denk hierbij aan laboranten, computerwerk en trillingen die overgedragen worden op het lichaam.  

Daarnaast weten we dat er beroepen zijn die fysiek een wissel kunnen trekken op je fysieke gestel. Schoonmakers, dierenartsen, verpleegkundigen en stratenmakers zijn beroepen waarin fysieke belasting regelmatig een barrière opwerpen om ‘duurzaam inzetbaar te blijven’. 

Inventariseren, volgen en oplossen

Vanuit de Arbowet heeft de werkgever een verantwoordelijkheid als het gaat om de gezondheid van de medewerkers. De bedoeling is simpelweg dat je niet ziek wordt of gezondheidsproblemen krijgt door je werk.  Voor bedrijven is het dus zaak om goed in te gaten te hebben in welke functies  een beroep wordt gedaan op het houding-bewegingsapparaat en of dit mogelijk van invloed is op de korte dan wel lange termijn gezondheid van die medewerkers. Dit betekent dus; inventariseren, volgen en knelpunten oplossen waar mogelijk. Vanuit de branchevereniging en de bijbehorende arbocatalogussen is het voor bedrijven eenvoudig te checken of fysieke belasting een relevant onderwerp is voor hun medewerkers. Wil je bijvoorbeeld weten of binnen het werk van de dierenartsenpraktijk fysieke belasting echt een aandachtspunt is? Ga dan naar de arbocatalogus van deze branche en kijk of fysieke belasting genoemd wordt als risico  (Fysieke belasting | Arbocatalogus Dierenartsenpraktijken (dearbocatalogus.nl). Zoals je kunt zien wordt dan aangegeven hoe fysieke belasting een rol speelt in dit werkveld en wat mogelijkheden zijn om hier verstandig mee om te gaan. 

Programma NCvB

Het NCvB werkt momenteel aan een programma ‘betere preventie van beroepsziekten aan het houding-bewegingsapparaat door vroegsignalering en risicocommunicatie’. Begin 2022 worden hiervan de resultaten verwacht. Vooralsnog is het natuurlijk zaak om duidelijk te hebben waar fysieke belasting een duidelijke rol speelt binnen het bedrijf.