Taalverschillen op de werkvloer

Om veilig en gezond te kunnen werken, is het van belang dat medewerkers instructies, veiligheidsinstructies en arbovoorlichting begrijpen. Preventiemedewerkers worden door onze multiculturele samenleving steeds vaker geconfronteerd met werknemers voor wie het Nederlands niet de moedertaal is. Taalbarrières kunnen tot gevaarlijke situaties leiden op de werkvloer. Tien tips om een taalbarrière weg te nemen.

Onze samenleving is multicultureler geworden. Door het openstellen van de Europese binnengrenzen kunnen Europeanen zonder probleem naar een andere lidstaat verhuizen. Voor werknemers voor wie het Nederlands niet de moedertaal is, kan dit tot gevaarlijke situaties leiden op de werkvloer. Werknemers die de taal niet spreken, begrijpen de instructies en veiligheidsvoorschriften niet en lopen daardoor kans om slachtoffer te worden van een arbeidsongeval of anderen in gevaar te brengen. In 2016 waren er 470 ernstige ongelukken op de bouwplaats. Daarbij kwamen 16 mensen om het leven. Ernstige arbeidsongevallen komen ongeveer anderhalf keer zo vaak voor bij mensen met een migratieachtergrond, blijkt uit cijfers van de Monitor Arbeidsongevallen. (Bron: RTL Nieuws). Uit een onderzoek van FNV Bouwen & Wonen onder de kraanmachinisten blijkt dat de communicatie vaak fout gaat omdat de persoon aan de grond onvoldoende Nederlands spreekt. Het is dus erg belangrijk dat ondernemingen met veel anderstalige werknemers een taalbeleid uitstippelen.

1. Ken de behoeften
Voor iedere functie verschillen de 'taalbehoeften'. Welke taal of talen moet de werknemer spreken om een bepaalde opdracht veilig te kunnen uitoefenen? Welk taalniveau is hiervoor vereist? Het Common European Framework of Reference for Languages of the European Union (CEFR) onderscheidt zes niveaus van talenkennis. Je kunt hier (laten) analyseren welk niveau van taalvaardigheid vereist is voor de vijf belangrijkste vaardigheden: begrijpen, spreken, converseren, lezen en schrijven. Aan de hand daarvan kan je bepalen welk niveau van taalvaardigheid nodig is om een taak veilig te kunnen uitvoeren.

2. Meet de talenkennis
Het logisch vervolg op deze stap is uiteraard te meten welk niveau van talenkennis de werknemers hebben. Een diploma geeft vaak geen volledig beeld van de talenkennis van de werknemer. Wie op de middelbare school een vreemde taal heeft geleerd, maar die vervolgens gedurende 20 jaar niet meer gebruikt, zal er wellicht niet veel meer van terecht brengen.

3. Analyseer de 'taalkloof'
In de realiteit zal niet iedereen honderd procent voldoen aan de taalvereisten. Analyseer welke problemen hierdoor kunnen ontstaan en wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. Het gaat hierbij dus om een risicoanalyse op het niveau van het individu. Is de 'taalkloof' te groot, of gaat het om een te gevaarlijke opdracht, dan zoek je best een andere, beter geschikte persoon.

4. Bepaal de voertaal
Wanneer iedereen op de werkvloer een andere taal praat, dan komt dit de duidelijkheid uiteraard niet ten goede. Daarom is het belangrijk dat een voertaal gekozen wordt. In welke taal of talen spreek je en worden documenten zoals werkinstructies opgesteld? En voor wie geldt dit en onder welke omstandigheden? Het is belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken.

5. Maak taal overbodig
Aangezien taal voor gevaarlijke situaties kan zorgen, kan je ook proberen om taal zo veel mogelijk overbodig te maken. Vaak worden talloze documenten bijgehouden, zonder dat iemand ze ooit nog gebruikt of inkijkt. Probeer daarom een selectie te maken tussen nuttige, bruikbare zaken en overbodige of compleet verouderde documenten. Niet alleen neem je er zo potentiële taalbarrières weg, het kan ook een flinke tijdswinst opleveren wanneer iemand op zoek gaat naar het juiste of meest recente document.

6. Geef tweetalige werknemers vertaaltrainingen
Wanneer een deel van de werknemerspopulatie de taal van het bedrijf niet spreekt (denk bijvoorbeeld aan bouwwerven), dan worden soms tweetalige werknemers ingeschakeld om instructies te vertalen en de communicatie te verzorgen tussen de opdrachtgever en de uitvoerende werknemers. Deze tweetalige werknemers hebben dus een zeer belangrijke rol. Zij zijn cruciaal in de communicatiestroom. Daarom kan het nuttig zijn om deze werknemers een opleiding te geven waarin ze tips krijgen over hoe ze beter kunnen vertalen van de ene taal naar de andere. Tolken of vertalen is immers een behoorlijk complexe klus en vaak dreigen nuances of details verloren te gaan bij onzorgvuldige vertalingen.

7. Houd een tolk achter de hand
Hoewel de tweetalige werknemers in de praktijk al heel wat taalproblemen kunnen oplossen, kan het toch nog interessant zijn om een professionele tolk ter beschikking te houden. Zo kan je de  werknemers bijvoorbeeld het telefoonnummer geven van een tolk die ze kunnen inschakelen wanneer de talenkennis van de tweetalige werknemers tekort schiet.

8. Laat jargon goed vertalen
Ieder vakgebied heeft zijn eigen jargon. Zonder dit technisch jargon is het onmogelijk om duidelijke instructies te geven of om over het werk te praten. Maar zelfs wanneer je toolboxen, instructies of handleidingen laat vertalen door een professionele tolk, dan kunnen er nog fouten sluipen in de vertalingen van dit jargon. Een tolk kent immers niet de vaktermen die de werknemers gebruiken. Daarom kan het interessant zijn om al het vakjargon te laten vertalen door iemand die beide talen beheerst en vertrouwd is met het domein.

9. Gebruik visuele hulpmiddelen
Pictogrammen, foto's, video's,... Visuele hulpmiddelen verduidelijken de boodschap en zijn verstaanbaar voor iedereen, ook voor mensen die de taal niet of slechts in beperkte mate beheersen. Visuele boodschappen kunnen geschreven of gesproken boodschappen aanvullen en versterken, of zelfs volledig vervangen.

10. Maak een eigen woordenboek
Ieder bedrijf gebruikt zijn eigen woordenschat, benamingen voor plaatsen en omschrijvingen van veelgebruikte technieken. Het kan nuttig zijn om een woordenboek te maken met alle woorden en uitdrukkingen die in een onderneming gebruikt worden. Voor nieuwe werknemers kan dit bedrijfseigen jargon al een hele drempel vormen, voor anderstaligen is het vaak al helemaal onverstaanbaar.

Dit artikel is deels overgenomen van Prevent.be

Bronnen:
RTL Nieuws: https://www.rtlnieuws.nl/editienl/artikel/3856646/verplicht-nederlands-spreken-op-de-bouw-taalverschil-veroorzaakt-veel
Prevent.be: https://prevent.be/kennisbank/taalverschillen-op-de-werkvloer