SeRIEus: de rol van de kerndeskundige

Voor het toetsen van de RI&E, zet je een kerndeskundige in. Dat kan een hogere veiligheidskundige zijn, maar ook een arbeids- en organisatiedeskundige, arbeidshygiënist of bedrijfsarts. Tot 1 juli 2022 was in principe één kerndeskundige voldoende voor de toetsing. Wie zet je dan nu in?

We zitten in een overgangsperiode en kennen dus momenteel twee typen (arbo)kerndeskundigen:

1. De kerndeskundige gecertificeerd volgens het oude certificatiesysteem, voor dit systeem geldt een overgangstermijn tot 1-1-2025;
2. De arbokerndeskundigen volgens het nieuwe certificatiesysteem.

Een kerndeskundige mag geen scopetoets doen want daar is hij niet voor gecertificeerd, een arbokerndeskundige mag dat wel. Echter indien een AH of HVK gecertificeerd is mag deze dus nog op de oude wijze een RI&E volledig toetsen (maar uiterlijk geldt dit tot 1-1-2025).

Er zijn vier arbodeskundigen: dit zijn de drie arbokerndeskundigen (de Hogere Veiligheidskundige, Arbeids- en Organisatiedeskundige, Arbeidshygiënist) en de Bedrijfsarts. Gecertificeerde of geregistreerde arbokerndeskundigen kunnen de verplichte toetsing van de RI&E uitvoeren, nadere inventarisaties en ook het PAGO. Alle overige niet wettelijk vastgelegde onderzoeken of trainingen kunnen ook door niet-gecertificeerde of geregistreerde kerndeskundige(n) uitgevoerd worden. Voor het toetsen van de RI&E is sinds 2022 een en ander gewijzigd. Dit artikel gaat verder over de nieuwe situatie.

De nieuwe toetsing bestaat uit een systeemtoetsing en een scopetoetsing. De systeemtoetsing mag door één van de hierboven genoemde kerndeskundigen worden uitgevoerd en is vergelijkbaar met de toetsing van voor juli 2022. De kerndeskundige beoordeelt de rapportage op volledigheid, betrouwbaarheid en actualiteit. Er wordt dus gekeken of alles dat wettelijk verplicht is voor de organisatie ook daadwerkelijk in de rapportage is beschreven. Bij de systeemtoets wordt dus niet beoordeeld of het opgenomen onderwerp aan de eisen voldoet. De systeemtoets is dus eigenlijk een algemene toetsing of alle onderwerpen beschreven zijn. 

Bij de scopetoets controleert de kerndeskundige of de RI&E voldoende ingaat op alle risico’s die zich voor kunnen doen en of deze op juiste wijze in kaart zijn gebracht. Het gaat dus veel dieper in op de specifieke onderwerpen. Bijvoorbeeld door het uitvoeren van metingen, door te bepalen of de risico’s op de juiste wijze zijn beoordeeld en door te bekijken of de juiste (verbeter)maatregelen worden beschreven. Daarbij geldt de regel dat enkel de kerndeskundige binnen zijn eigen scope een beoordeling mag uitvoeren. In maart 2022 heeft de overheid in de Staatscourant gepubliceerd per thema welke kerndeskundige de scope mag beoordelen. Onderaan dit artikel is dit weergegeven. De verschillende kerndeskundigen zijn pas gecertificeerd als er een certificaat is afgegeven.

Wanneer er sprake is van meerdere scopes binnen een organisatie, is het dus verplicht om meerdere kerndeskundigen te betrekken bij de toetsing van de RI&E. 

Hogere veiligheidskundige (HVK’er)

De HVK’er adviseert bedrijven op het gebied van hun veiligheidsbeleid. Denk daarbij aan risico’s die kunnen ontstaan bij het werken met machines (machineveiligheid), werken op hoogte, knel-, plet- en snijgevaar. De HVK’er inventariseert risico’s, beoordeelt hoe veilig de werkomgeving voor werknemers is en adviseert over maatregelen om de veiligheid binnen een bedrijf te verbeteren. Het gaat hier dan ook over veiligheidsbewustzijn en veiligheidscultuur. Dit is bij uitstek een thema dat de HVK’er samen met een A&O’er kan oppakken. De eerste vanuit kennis over veiligheid en de ander vanuit kennis over gedrag.

Hoewel dus niet verplicht is het toch raadzaam dat een HVK’er de RI&E (systeemtoetsing) uitvoert bij bedrijven met dergelijke risico’s. Denk bijvoorbeeld aan de bouw, industrie, (Rotterdamse) Haven, afvalverwerking, e.d. Op deze manier kan de systeemtoetsing en de scopetoetsing gecombineerd worden.

Volgend op de RI&E zijn er ook nadere inventarisaties. Voor de HVK’er is dit bijvoorbeeld de scope-RI&E machines.

Arbeids- en organisatiedeskundige (A&O’er)

De A&O’er is een deskundige op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting en dit gaat dan over de relatie tussen organisatie, mens en arbeid. Het A&O-werkterrein gaat over de invloed van de organisatiecultuur- en structuur, leiderschap, arbeidsinhoud, arbeidsverhoudingen, psychosociale arbeidsbelasting (PSA), gezondheid, duurzame inzetbaarheid en ongewenste omgangsvormen (pesten, discriminatie, intimidatie, agressie en geweld). Ook verzuimbeleid is een item dat vaak door de A&O’er samen met de bedrijfsarts uitgewerkt wordt, bijvoorbeeld door verzuimanalyses op te stellen of een PMO uit te voeren.

Veelal voert een A&O-er de RI&E (systeemtoetsing) uit bij bedrijven met dergelijke risico’s. Denk bijvoorbeeld aan de scholen en kantoorwerkzaamheden, e.d.

Echter de A&O-er ondersteunt ook de HVK’er of de AH bij de scope-RI&E in andere branches. Dan voert de A&O-er alleen de scopetoetsing van Psychosociale Arbeidsbelasting uit. Soms wordt dit thema ook gecombineerd met een PMO of als verdiepend onderzoek uitgevraagd middels een medewerkerstevredenheidsonderzoek.

Arbeidshygiënist (AH)

Arbeidshygiënisten houden zich bezig met alle factoren in de werkomgeving van medewerkers die (op de lange termijn) een schadelijke invloed kunnen hebben op de gezondheid. Denk daarbij aan blootstelling aan gevaarlijke stoffen, biologische agentia (virussen, bacteriën, schimmels), fysische factoren (lawaai, trillingen, verlichting, straling) en fysieke belasting. Ze adviseren en begeleiden werkgevers en werknemers bij het verminderen van risico’s.

Het is dan ook logisch, maar niet verplicht, dat een AH de RI&E (systeemtoetsing) uitvoert bij bedrijven met dergelijke risico’s. Denk bijvoorbeeld aan de chemische industrie, zorg, bouw, afvalverwerking, waterschappen, laboratoria, etc.

Voor fysieke belasting kan uiteraard ook gebruik gemaakt worden van een geregistreerde ergonoom. Echter de ergonoom is geen kerndeskundige. Een RI&E (systeem of scopetoetsing) zal hij alleen uit kunnen voeren onder begeleiding van een kerndeskundige. Meest logisch is dan een arbeidshygiënist. Ergonomen werken uiteraard ook volgens gedragsregels en moeten voldoen aan kwaliteitseisen.

Volgend op de RI&E zijn er ook nadere inventarisaties. Voor de AH is dit bijvoorbeeld de scope-RI&E gevaarlijke stoffen.

Bedrijfsarts

De bedrijfsarts richt zich primair op de relatie tussen arbeid en gezondheid. Naast het genereren van inkomen, ontplooiing en het opdoen van persoonlijke contacten kan arbeid helaas ook minder goed zijn (soms zelfs schadelijk zijn) voor de gezondheid. De bedrijfsarts kan dit vaststellen en (tijdelijke) werkaanpassingen voorstellen. Daarnaast kan de bedrijfsarts bij ziekte en verzuim aangeven wat een werknemer nog kan doen en wat kan helpen bij het herstel en werkhervatting (re-integratie).

Door bedrijfsgezondheidskundige informatie over individuen te verzamelen kan de bedrijfsarts (met inachtneming van privacyregels) ook op groepsniveau of organisatieniveau adviseren aan het management en de OR. Dit gebeurt bijvoorbeeld via een verzuimanalyse waarin de belangrijkste trends weergegeven zijn.

Ook heeft de bedrijfsarts uiteraard een prominente rol bij het PMO of PAGO. Immers vanuit de verzuimbegeleiding kent de bedrijfsarts slechts een beperkte groep medewerkers (veelal de langdurig zieken). Voor een goed totaalbeeld is het ook wenselijk om informatie te verzamelen van de gezonde mensen (die bijvoorbeeld ook aan een PAGO/PMO kunnen deelnemen). 

In tegenstelling tot de drie andere kerndeskundigen is voor de bedrijfsarts niet vastgelegd welke scope deze mag toetsen. In de, reeds gememoreerde, Staatscourant staat vermeld dat de werkgever voor de toetsing van en advisering over de RI&E ook een BIG-geregistreerde bedrijfsarts mag inschakelen. Deze laatste hoeft niet te voldoen aan de certificatieverplichtingen.

Toch is het verstandig om terughoudend te zijn om de bedrijfsarts de RI&E te laten toetsen (het kan/mag uiteraard dus wel, maar de andere kerndeskundigen liggen meer voor de hand). Wel is het wenselijk om de bedrijfsarts actief bij de RI&E te betrekken. Temeer omdat in de RI&E ook een PAGO-advies opgenomen dient te worden. Dat is dan weer het specifieke terrein van een bedrijfsarts. Het PAGO-advies is één op één gekoppeld aan de geconstateerde risico’s in de RI&E. Veelal bestaat het uit een algemeen advies geldend voor alle functies (denk bijv. aan effecten van psychosociale arbeidsbelasting) en een specifiek advies per functiegroep (voor mensen die blootgesteld worden aan lawaai boven bepaalde norm geldt dan een audiogram/gehooronderzoek; voor stofblootstellingen, boven een bepaalde norm, een longfunctieonderzoek, etc).

Registratie

Of een kerndeskundige gecertificeerd en geregistreerd is kun je checken op de verschillende registers. 

De titel bedrijfsarts is wettelijk voorbehouden aan BIG-geregistreerde medisch specialisten die na hun opleiding tot basisarts speciaal zijn opgeleid op het gebied van arbeid en gezondheid. Voor meer informatie zie www.bigregister.nl. Naast bedrijfsartsen zijn er ook andere artsen op het arboterrein actief. Dergelijke arbo-artsen (basisartsen en/of andere medische specialisten) staan wel in het BIG-register vermeld, echter niet als arts arbeid en gezondheid.

Let op: een arbo-arts staat niet in het BIG-register vermeld als arts arbeid en gezondheid (= bedrijfsarts) 

Hogere veiligheidskundigen, arbeids- en organisatiedeskundigen of  arbeidshygiënisten die een RI&E willen toetsen moeten zijn gecertificeerd. Dit kun je checken op:
Register - Zoek naar een Persoonscertificaat (mijncertificatie.nl)

Hoewel geen kerndeskundige, maar de registratie van een ergonoom kun je checken op:
https://www.humanfactors.nl/sre/geregistreerd

Lees meer
Wat kost een RI&E?
Aansprakelijkheid bij ontbreken van RI&E
SeRIEus: risico’s van een te dynamische RI&E
Staatscourant, NR 7977, maart 2022: