Risico's die niet in de RI&E staan: bellen in de auto

‘Bel me zo even terug, over 10 minuten zit ik in de auto.’ Grote kans dat je die zin wel eens hoort of uitspreekt. Maar sta je er dan ook bij stil dat bellen in de auto de kans op een ongeluk verdubbelt? Maak het gebruik van de smartphone in auto bespreekbaar.

Veel medewerkers zitten soms uren per week in de auto. Dit zijn niet alleen de (bus)chauffeurs en medewerkers van koeriersdiensten, maar bijvoorbeeld ook de ICT- consultant die van het ene project naar het andere gaat. Hetzelfde geldt voor de salesmanager die normaalgesproken binnen zijn rayon (soms wel vier tot vijf provincies omvattend) dagelijks klanten bezoekt of de leidinggevende die medewerkers op meerdere locaties heeft werken. Het geldt zelfs ook voor de medewerker van de thuiszorg die binnen een gemeente vele bewoners thuis bezoekt. Kortom veel beroepsgroepen hebben hiermee te maken en bijna allemaal willen zij de uren die in de auto doorgebracht worden, optimaal benutten. Dit betekent in de praktijk dus vaak veel bellen. Toch blijkt uit onderzoek van het Wetenschappelijk instituut verkeersveiligheid (SWOV) dat dit niet zonder risico is. Dit geldt voor het bellen maar ook voor het intoetsen van een nummer, appen of bekijken van social media.

Risico’s

SWOV geeft aan dat mobiel bellen (handheld en handsfree) vaak tot een verslechtering van de rijprestaties leidt. Het is lastig om het exacte ongevalsrisico te bepalen. Ongevallenstudies rapporteren vaak een verhoging van het risico. Zo blijkt uit twee studies dat het risico van mobiel bellen ongeveer een factor vier hoger is dan wanneer men niet belt (McEvoy et al., 2005; Redelmeier & Tibshirani, 1997). Andere ongevallenstudies laten zien dat de gebruikers van een mobiele telefoon een factor 1,1 tot 5,6 hogere kans op een auto-ongeval hadden dan de niet-gebruikers (Laberge-Nadeau et al., 2003; Violanti & Marshall, 1996).

In Amerika is in 2016 een zeer grote studie uitgevoerd om op basis van echte ongevallen de risico’s van mobiel bellen te berekenen (Dingus et al., 2016). In dit onderzoek is van 905 ongevallen gefilmd wat de bestuurder deed direct voorafgaand aan het ongeval. (noot: het gaat om Amerikaans onderzoek; de cijfers zijn slechts een indicatie voor de risico’s in Nederland. Immers het telefoongebruik kan anders zijn en autorijden in Amerika is anders dan autorijden in Nederland, bijvoorbeeld bredere wegen tegenover wegen met veel fietsers en rotondes in Nederland). Ook waren jonge automobilisten en oudere automobilisten (van 65 en ouder) enigszins oververtegenwoordigd in de steekproef.

Uit het onderzoek is gebleken dat het voeren van een gesprek met de telefoon in de hand de kans op een ongeval verdubbelt. Het bezig zijn met bijvoorbeeld whatsappen verzesvoudigt de kans op een ongeval.

Op welke manier kan bellen afleiden?

Gebruik van de smartphone kan bestuurders op verschillende manieren afleiden:

Visueel: zoals wanneer men naar een display/beeldscherm/dashboard/telefoon kijkt in plaats van naar de weg.
Auditief: wanneer de aandacht extra op geluiden wordt gericht (bijvoorbeeld doordat een belsignaal klinkt of omdat de verbinding qua geluid slechter is), waardoor minder omgevingsgeluid tot de bestuurder doordringt.
Biomechanisch/fysiek: zoals wanneer men een telefoon handmatig bedient.
Cognitief: doordat men met de gedachten ergens anders is (bijvoorbeeld bij het gesprek) en dus niet bij het autorijden. Naarmate het gesprek qua inhoud complexer/lastiger is, zal het ook meer aandacht vergen.

Zoals de voorbeelden laten zien, spelen al deze vormen van afleiding een rol bij het gebruik van de mobiele telefoon tijdens het rijden. Tijdens een telefoongesprek is er voornamelijk cognitieve en auditieve afleiding. Bij het appen, internetten of e-mailen wordt men zowel cognitief als visueel en fysiek afgeleid. Omdat het gevaar ook in de cognitieve afleiding schuilt, is handsfree bellen niet noemenswaardig veiliger dan handheld bellen.

De meest voorkomende effecten zijn tragere reacties/reactiesnelheid, minder controle over het voertuig, minder aandacht op de weg (denk bijvoorbeeld aan het missen van verkeersbord of afslag) en/of hogere mentale belasting (ingespannen autorijden en inspannen voor het gesprek).

Educatie en voorlichtingscampagnes zoals de recente MONO campagne van de Rijksoverheid kunnen uiteraard bijdragen aan een verdere bewustmaking van de risico's van het gebruik van een mobiele telefoon in het verkeer. Echter, uit onderzoek blijkt ook dat mensen die zich bewust zijn van de risico's, tóch niet altijd hun gedrag aanpassen. Dit speelt vooral bij jonge weggebruikers. De bijdrage van educatie en voorlichting aan het terugdringen van mobiel bellen tijdens het autorijden is dan waarschijnlijk ook beperkt.

Tips preventiemedewerker

Maak dit item bespreekbaar. Aangezien het vaak inherent aan de functie is, kan de auto ook als werkplek gezien worden. Daarnaast gaat het ook om goed werkgeverschap en zorg voor de medewerker. Als deze veelvuldig in de auto zit en dus een verhoogt risico loopt in het verkeer, zou je een ongeval zelfs als bedrijfsongeval kunnen zien.

Risico van bellen in de auto in de RI&E

Stel een richtlijn/protocol op hoe hiermee om te gaan. Collega’s en leidinggevenden kunnen elkaar vervolgens attenderen en aanspreken op het gewenste gedrag. In eerste instantie is bellen in de auto de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer. Wel is het goed dat men er bewust mee bezig is. Bijvoorbeeld door telefoontjes in de auto kort te houden. Bij complexere gesprekken is het verstandiger om te stoppen en langs de weg (parkeerplaats) te bellen. Bij file-rijden kun je beter niet bellen, vanwege het steeds moeten remmen en optrekken. Filerijden vergt extra aandacht en de kans bestaat dat de aandacht door het telefoongesprek voor het verkeer verslapt met als risico een aanrijding. Het is goed als de werkgever hierover een duidelijk standpunt inneemt en dat er op basis van een goede inventarisatie onder collegae afgewogen een richtlijn kan worden geformuleerd.

Bron:

Dit artikel is mede gebaseerd op informatie van SWOV. Zie de website voor meer informatie.