Van uitdaging naar bedreiging
Het kan best zijn dat onze subjectieve beleving van een situatie in de loop van de tijd verschuift. Iets wat eerder als uitdaging gold kan later als bedreiging worden ervaren omdat bijvoorbeeld een belangrijke hulpbron is verdwenen. Denk bijvoorbeeld aan een verlies van een goed werkende computer, een rustige werkplek, een ICT afdeling, een hulpvaardige collega of familielid.
Voor werkgevers en HRM is het belangrijk om de stressbeleving van medewerkers blijvend te volgen en dit met hen aandachtig te bespreken om zodoende negatieve stress te (h)erkennen en de gevolgen daarvan te voorkomen c.q. weg te nemen. Maar ook werknemers hebben hier een actieve rol in door stressvolle situaties bespreekbaar te (durven) maken.
Hoe ga jij met stressvolle situaties om?
Stel dat ook jij in een stressvolle situatie komt omdat je door de coronacrisis anders moet gaan leven en werken. Hoe ga je hiermee om en in hoeverre levert dit jou stress op?
Hoe beoordeel je de situatie?
Beoordeel je de situatie als schadelijk of bedreigend voor je werk, status, gezondheid of zie je deze als uitdagend of okay vanwege je persoonlijke groei en kansen, je eerdere ervaringen, etc.
Over welke bronnen beschik je om met deze situatie om te gaan?
Ben je zelf in staat om anders te leven en te werken? Misschien schakel je anderen in voor hulp (externe bron) of ga je het zelf aan met je oplossend vermogen en geduld (interne bronnen). Wellicht heb je naast andere mensen extra middelen nodig om anders te kunnen leven en werken. Zoals bijvoorbeeld een moderne computer, een rustige leef/werkplek, persoonlijke vrije tijd (externe bronnen). In hoeverre zijn die bronnen tot je beschikking en/of te organiseren?
Volgens het transactionele stressmodel ervaren mensen vooral stress als ze een situatie als schadelijk of bedreigend ervaren en inschatten daar niet goed mee om te kunnen gaan vanwege afwezige interne en/of externe hulpbronnen. Zodra mensen de situatie zien als uitdagend of okay (goedaardig) en inschatten daar wel goed mee om te kunnen gaan dan ontstaat er weinig stress. Zij zien dan geen problemen of verwachten (eventuele) ontstane problemen aan te kunnen.
Persoonlijkheid en stress
Niet alleen de manier waarop mensen de situatie beoordelen en de manier waarop ze ermee omgaan bepaalt hoeveel stress zij ervaren. Ook de persoonlijkheid bepaalt hoe gevoelig iemand is voor stress en hoe hij daarmee omgaat. Twee van de vijf dimensies van het big five persoonlijkheidsmodel van Costa en McCrae brengen dat duidelijk in beeld. Maar ook veerkracht heeft daar invloed op. (Dijkstra 2016)
- Emotionele stabiliteit: de mate waarin iemand zelfverzekerd en gevoelig is voor het ervaren van negatieve emoties en stress. Mensen met een lage emotionele stabiliteit beoordelen situaties sneller als stressvol. Ze hebben minder het vermogen om de situatie te hanteren en balen langer van zichzelf en gaan sneller piekeren.
- Extraversie: de mate waarin iemand energiek en avontuurlijk is en behoefte heeft aan sociale contacten. Extraverte mensen hebben vaak meer vermogen om de situatie te hanteren. Ze pakken problemen krachtdadig aan en zien sneller de positieve kant.
- Veerkracht: de mate waarin iemand in staat is te herstellen van stress of tegenslag. Veerkracht kent drie kenmerken:
- Controle: mensen ervaren sterke controle over de situatie en veren op na extreme situaties;
- Commitment: mensen verbinden zich aan (hogere) doelen en zijn optimistisch over het behalen ervan;
- Challenge: mensen zien problemen als een uitdaging.
Okay, en nu?
Bovenstaande is bedoeld om wat meer inzicht te geven in hoe mensen om (kunnen) gaan met spannende, nieuwe en onzekere situaties. Ook tijdens de coronacrisis.
Stress doet ons hart sneller kloppen, versnelt onze ademhaling en doet ons zweten. Lange tijd werd dit gelabeld als ‘ongezond’ en ‘schadelijk’. Maar Kelly McGonigal (2020) legt uit dat al die labels pas echte ‘stress’ veroorzaken. Daarom spoort ze mensen juist aan om stress situaties als positief te ervaren en dat de stress signalen juist helpend zijn bij onze prestaties.
Tips om stress positief te ervaren: coping-strategieën
Aandacht voor je lichaam en gedachten
Door je bewust te zijn van je lichaam en gedachten ontdek je beter wat je voelt, denkt, wilt en welk effect dit op jou en je omgeving heeft. Het geeft je rust en balans in waar het jou werkelijk om gaat. Wat helpt is circa 10 minuten per dag tijd te nemen voor jezelf en enkele vragen als: hoe voel ik mij, wat heb ik op dit moment nodig om mijn werk goed te kunnen doen, welke hulpbronnen kan ik inschakelen om mezelf verder te brengen, wat ga ik nu doen, wie coacht mij daarbij?
Aandacht voor je (hoger liggend) doel
Het hebben van doelen geeft richting, energie en houvast. Ook geeft het hoop, zelfvertrouwen, optimisme en veerkracht aldus Fred Luthans (Tiggelaar 2018). Het waarom achter een doel zorgt voor meer begrip en motivatie. Dus vraag je af waar het je werkelijk om gaat als je thuis online vergadert of je kinderen thuis helpt met leren. Je hierop focussen helpt omdat je voelt waarvoor je iets werkelijk doet.
Aandacht voor leermomenten van stressvolle situaties
Wij hebben de neiging om meestal op stressvolle gebeurtenissen negatief terug te kijken waardoor er spanning op ons voorhoofd komt en ons hartritme verandert. McGonigal moedigt juist aan om stressvolle situaties als positief en leerzaam te zien. Op die manier heeft stress geen vat op onze gezondheid. Wat helpt is om voor jezelf ontwikkeldoelen te stellen zoals, deze maand wil ik mij verder ontwikkelen in het online vergaderen met collega’s en dat ga ik 4 keer doen in MS Teams. Dat klinkt anders dan, deze maand heb ik 4 vergaderingen in MS Teams bijgewoond met collega’s.
Aandacht voor steun door (online) werk- en privéomgeving
Een sterk middel om met crises om te gaan en stress de baas te zijn is steun van anderen. Door sociale steun voelen we ons beter (positiever) en herstellen we sneller. Dus (online) contact met anderen is en blijft belangrijk. Wat helpt is het organiseren van een (online) maatje, meetings, wandelingen om te delen hoe het met je gaat en welke behoefte je hebt aan steun en andere hulpbronnen.
Aandacht voor zaken waar jezelf echt invloed op hebt
Voortdurend komen er (nieuwe) prikkels op ons af. Ook in coronatijd. Daar kunnen we ons druk om maken maar we kunnen ons ook afvragen in hoeverre we daar invloed op hebben. Op de komst van corona hebben we namelijk geen invloed, wel hoe we er mee omgaan en hoe we onszelf en anderen er tegen kunnen beschermen. Covey noemt dit de cirkel van invloed. Daarin vallen alle zaken waar we zelf controle over hebben door onze gedachten en handelen. Het helpt om je te richten op zaken waar je zelf wel invloed op hebt en de andere prikkels te laten zijn. Het coronavirus is er nou eenmaal.
Wat kan je als HR-professional, preventiemedewerker en arbo-professional doen?
Op die vraag is niet één antwoord te geven. Het blijft natuurlijk altijd maatwerk. Kijk vooral wat past bij je organisatie. Mogelijk zijn er strategieën waar al veel aandacht naar uitgaat en zijn anderen onderbelicht. Onderhoud dan de ‘goedlopende’ strategieën, maak ze succesvol en maak meer werk van de andere strategieën. Daarnaast kun je de coping-strategieën onder de aandacht brengen bij medewerkers, bijvoorbeeld in de vorm van een voorlichtingssessie. Zo kan ieder (team van) medewerkers meer leren om goed met stress om te gaan.
Bronnen:
