ADHD op de werkvloer

Psychische klachten zijn er in veel soorten en maten, maar een groot deel van de bevolking heeft ermee te maken. Ook op de werkvloer komen ze dus regelmatig voor. Van overspannenheid en depressie tot aandoeningen als borderline en autisme. Om preventiemedewerkers handvatten te geven hoe een organisatie hier het beste mee om kan gaan, is Werk & Veiligheid een serie gestart over psychische klachten op de werkvloer. Deel vijf gaat over ADHD. 

ADHD: is dat niet alle dagen heel druk? Of van die jongetjes op school die vooral vervelend zijn in de les en de hele klas op stelten zetten? Is dat niet een modeziekte? Moet je dan geen Ritalin slikken? En zijn er überhaupt wel volwassenen met ADHD? 

Wat is ADHD?
ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder, letterlijk vertaald een psychiatrische stoornis waarbij er problemen zijn met aandacht en concentratie als hyperactiviteit. Er zijn drie varianten te onderscheiden: 

1. Een variant waarbij vooral problemen zijn met aandacht, ook wel ADD genoemd.
2. De zeldzame vorm waarbij er vooral problemen zijn met hyperactiviteit en niet met concentratie. 
3. De gemengde variant, waarbij er problemen zijn met beide. 

Ook bij volwassenen komt ADHD voor. Dit kan al in de kindertijd zijn gediagnosticeerd, maar ook pas op latere, volwassen leeftijd. Over het algemeen gaat de stoornis niet over. Wel is het zo dat de stoornis met het volwassen worden, milder kan worden. Zo wordt bijvoorbeeld hyperactiviteit minder en leren kinderen bijvoorbeeld methodes aan om zich beter te kunnen concentreren. Toch blijft de stoornis bestaan en zal levenslang belemmeringen veroorzaken. 

Kenmerken van ADHD
Er zijn verschillende kenmerken die bij ADHD horen, maar uiteraard is dit geen gedrag wat exclusief voor mensen met deze stoornis is. Verder is het ook niet zo dat alle mensen met ADHD deze kenmerken vertonen. 

• slechte concentratie 
• snel afgeleid zijn
• moeite met (lang) stilzitten
• veel bewegen / frunniken of droedels tekenen
• impulsief beslissingen nemen (zonder daar altijd goed over na te denken)
• druk praten en veel praten
• dromen
• compleet opgaan in werkzaamheden, zonder hierbij nog te storen te zijn (hyperfocus)

Behandeling en medicatie
De behandeling van ADHD is meer gericht op het leren omgaan met de symptomen, dan het daadwerkelijk genezen van de stoornis. Wel kunnen de symptomen na verloop van tijd zo mild worden, dat iemand niet meer aan de criteria van de diagnose voldoet. 
Behalve behandeling met therapie om beter met de symptomen om te gaan, kan er ook gekozen worden voor medicatie. In eerste instantie zal dit met methylfenidaat (ritalin of het langwerkende concerta) of dexamfetamine gebeuren. Beide middelen zorgen ervoor dat de symptomen worden onderdrukt en vooral dat de concentratiespanne langer wordt. Wel hebben vooral ritalin en dexamfetamine het nadeel dat ze kortwerkend zijn. Na enkele uren neemt het effect af en zal er een nieuwe dosis worden ingenomen. 
Belangrijk om te weten: methylfenidaat staat op de opiumlijst. Het is dus niet zomaar toegestaan om dit middel mee te nemen naar het buitenland. Patiënten weten dit en deze toestemming is via een artsenverklaring te regelen. 

Leven met ADHD
In het dagelijks leven geven de symptomen van ADHD problemen. Er is veel moeite met concentreren en er zijn problemen met impulsief gedrag. Denk bijvoorbeeld aan het organiseren van een huishouden en eigen administratie en kosten extra moeite. 

ADHD op het werk
ADHD is dus een stoornis die levenslang bij iemand blijft. Dit is bijvoorbeeld hetzelfde als bij iemand met autisme. De medewerker met ADHD zal dit vaak ook al weten tijdens het solliciteren. Overigens hoeft de medewerker dit niet te melden. Of iemand iets aan zijn werkgever meldt over zijn of haar psychische kwetsbaarheid, is aan de medewerker zelf. 

Heeft iemand met de werkgever of preventiemedewerker gedeeld dat hij ADHD heeft, is iemand op vrij praktische manieren te helpen. Het is heel belangrijk om de vragen en wensen van de medewerker leidend te laten zijn in de hulp die kan worden aangeboden. 

Iemand met ADHD is prima in staat om zijn of haar werkzaamheden naar behoren uit te voeren. Wel is het soms nodig dat er extra begeleiding is. Denk bijvoorbeeld aan het bewaren van overzicht bij grote projecten of het maken van een haalbare planning. Wat ook erg belangrijk is, is het duidelijk afbakenen van taken en duidelijkheid en structuur bieden. Maar ook iemand de ruimte geven om te bewegen als dat nodig is. 

Andere psychische problemen
Iemand met ADHD heeft een vergrote kans op andere psychische problemen zoals depressie of angststoornis. Waarom dit is, is niet bekend. Wel is het zo dat dit vaak gebeurt. Als er twee verschillende psychische ziekten tegelijkertijd zijn, heet dit comorbiditeit. 

Als iemand ook nog een depressie of andere psychische problemen ontwikkelt, is het zaak om dat ook adequaat te begeleiden. Dit kan het beste via de bedrijfsarts of bedrijfsmaatschappelijk medewerker als deze er is. Ondertussen kan de medewerker binnen het werk zo goed mogelijk geholpen worden door te vragen wat er nodig is om aan het werk te blijven. Dit kan een tijdelijke aanpassing van de taken zijn. Onderneem in geen enkel geval actie zonder dat de medewerker dit heeft aangegeven of gevraagd. Daarmee ondermijn je de medewerker en dit kan een negatieve invloed hebben op het ziekteverloop. 

Tips  
Werken met ADHD kan voor extra problemen zorgen, maar hoeft zeker geen belemmering te vormen. Het is van belang om vooral de positieve kanten te zien. Mensen met ADHD lijken oneindige energie te hebben, ze kunnen snel en associatief denken en zijn in staat om zeer snel beslissingen te nemen. Natuurlijk zijn er ook aspecten die minder positief zijn in een baan, maar die hoeven geen probleem te vormen. 

Het is als preventiemedewerker belangrijk om met een medewerker met ADHD in gesprek te blijven of dit te faciliteren met zijn of haar leidinggevende. Zit diegene op zijn plek in de huidige functie? Heeft de medewerker eventueel extra ondersteuning nodig of misschien zelfs extra uitdaging of taken? Als er problemen ontstaan, kunnen deze vaak opgelost worden met snelle en makkelijke oplossingen. 

Denk bijvoorbeeld aan het maken van een wekelijkse of zelfs dagelijkse planning als dat een probleem vormt. Ook kunnen bijvoorbeeld extra prikkels op een computer zoals e-mail pop-ups gemakkelijk worden uitgeschakeld. Kinderen op school hebben veel baat bij een wiebelkussen op hun stoel, dit kan ook voor volwassenen helpen. Met goede en duidelijke communicatie is een medewerker met ADHD niet een medewerker met een rugzakje, maar juist een waardevolle aanvulling in een bedrijf. 

Deze artikelen zijn verschenen in de reeks over psychische klachten op de werkvloer:
Werken met borderline
Depressie op de werkvloer: hoe ga je daarmee om?
Angststoornissen en werk: hoe ga je daarmee om?
Psychosegevoeligheid op de werkvloer