Susan Vlemminx is interieurarchitect bij atelier PRO architekten. Het bureau werkt vooral voor opdrachtgevers in de utiliteitsbouw, zoals ziekenhuizen, scholen en kantoren. Bij het ontwerpen van kantoren is Het Nieuwe Werken een hot topic. HNW is een vast onderdeel geworden van vrijwel elke opdracht.
'We ontwerpen veel overheidsgebouwen, onder andere voor gemeentes. Eigenlijk krijgen we nu bij alle werkomgevingen te maken met Het Nieuwe Werken. Voor onze opdrachtgevers zijn hier twee belangrijke redenen voor: duurzaamheid en bezuinigingen.'
'We hebben inmiddels heel wat ervaring opgedaan met het ontwerpen van kantoren volgens Het Nieuwe Werken. In 2009 realiseerden we het Gemeentehuis voor de nieuwe Gelderse gemeente Bronckhorst. Een ander project is het interieur van het Gemeentehuis in Zeist, dat in 2013 gereed zal komen. En op dit moment werken we aan het ontwerp voor het Stadhuiskwartier van Deventer. Ook bij dit project is Het Nieuwe Werken hét grote thema.
Ontwerpen voor Het Nieuwe Werken
Atelier PRO ontwierp het interieur van het Stadhuiskwartier in Deventer. Susan Vlemminx schetst het verband tussen de organisatiestructuur en de werkplekken: 'In het historische centrum van Deventer worden vanaf 2015 alle gemeentemedewerkers bij elkaar gehuisvest. Het plan bestaat gedeeltelijk uit renovatie van historische gebouwen en gedeeltelijk uit nieuwbouw, ontworpen door Neutelings Riedijk architecten. Atelier PRO won afgelopen zomer de Europese aanbesteding voor het ontwerp van het interieur.
In ons concept voor dit gemeentehuis staat het vormgeven van keuzemogelijkheden centraal. Dat passen we bijvoorbeeld toe in de wachtruimte van de publiekshal. Hier maken we verschillende zitplekken, van een houten bank tot een zachte fauteuil. Je kiest een plek die past bij je behoefte van dat moment. Hoef je maar even je paspoort op te halen, dan neem je plaats op de houten bank. Als voorbereiding op een langere afspraak kun je je terugtrekken in een rustige hoek.
Maar het concept gaat vooral over Het Nieuwe Werken. De basis van deze organisatiestructuur is dat niemand meer een vaste werkplek heeft, maar je een plek kiest op basis van de wensen op dat moment. Dat betekent dus een kleiner aantal werkplekken met een grotere variatie zodat er wat te kiezen valt.'
Wat betekent dat voor het ontwerp van de werkplekken?
'In opdracht van de gemeente Deventer maken we ongeveer 550 tot 600 werkplekken voor de circa 900 werknemers. Daarnaast ontwerpen we nog plekken waar je kunt zitten om een tekst te lezen, collega’s te ontmoeten of te vergaderen. Bijvoorbeeld in de lounge van het restaurant.
We zorgen voor veel variatie. We maken zones op de werkvloer. Per zestig werkplekken plaatsen we een ‘huiskamer’, dicht bij de hoofdroute van het gebouw. Hier hang je je jas op, drink je koffie, klets je met je collega’s over het weekend, eet je taart als er iemand jarig is.
Verder weg van de hoofdroute wordt de werkvloer rustiger. Van een levendige plek waar je nog af en toe met een collega praat, tot stille plekken aan de uiteinden van het gebouw. Die overgang van dynamiek naar rust komt tot stand door de indeling van de werkvloer, zonder dat daar bordjes voor nodig zijn. Daarvoor plaatsen we onder andere vrijstaande ruimtes op de werkvloeren met daarin afgesloten concentratieplekken en vergaderplekken. Door het opdelen van de vloeren in kleinere delen wordt het ook daartussen rustiger.'
Aan welke eisen moeten de werkplekken voldoen?
De bijna 600 werkplekken die we maken, voldoen aan alle arbo-eisen. Er zijn bureaus en bureaustoelen die in hoogte verstelbaar zijn. Dat kan door het hele kantoor op dezelfde, eenvoudige manier. Aan deze bureaus kun je de hele dag werken.
De andere plaatsen die we ontwerpen zijn short stay-plekken, hier zitten werknemers nooit langer dan twee uur. Deze plekken zijn dan ook anders vormgegeven, het is bijvoorbeeld een bank of grote tafel. Bij deze plekken heb je niet te maken met de Arbowetgeving, deze geldt alleen voor werkplekken waar je langer dan twee uur verblijft. Natuurlijk zorgen we er wel voor dat alle werkplekken goed en prettig ontworpen zijn en dat er overal internet is.'
In welke fase van het project betrekken jullie de preventiemedewerker erbij?
We betrekken preventiemedewerkers bij verschillende fases, afhankelijk van het type project. Soms al bij de eerste ontwerpen, maar bij andere projecten ook pas in een latere fase als het voorlopig ontwerp of definitief ontwerp is afgerond. Dit is onder meer afhankelijk van de hoeveelheid input die we hebben ontvangen in het programma van eisen. In Deventer zijn de preventiemedewerkers erbij betrokken vanaf het uitwerken van het definitief ontwerp.'
Zijn de eisen voor kantoorruimtes goed te rijmen met Het Nieuwe Werken?
'Door de ‘twee-uur-regel’ vormt de Arbowetgeving geen probleem voor Het Nieuwe Werken. Wij maken duidelijk het onderscheid tussen plekken waar je maar kort zit en werkplekken die aan alle arbo-eisen voldoen. Beide wil je kunnen aanbieden om de variatie van werkplekken groot te maken.
Bij het project in Deventer hebben we ook te maken met de voorwaarden van het BREAAM-keurmerk. Hiermee wordt de duurzaamheid van een gebouw bepaald. Een van de eisen voor dit keurmerk is dat alle werkplekken direct zicht naar buiten moeten hebben. Maar in het kader van Het Nieuwe Werken kiezen wij er juist voor om ook enkele werkplekken zonder uitzicht te maken, bijvoorbeeld de concentratieplekken om ongestoord te kunnen werken. Wanneer een werknemer hier gaat zitten is dit een bewuste keuze. Hier schieten de randvoorwaarden van BREAAM dus enigszins hun doel voorbij.'
Denken jullie bij het ontwerpen bijvoorbeeld ook aan de preventie van stress?
'Hopelijk kan een goed ontwerp daar wel aan bijdragen. Door het maken van een variatie aan werkplekken kan iedereen een plek zoeken die het best bij hem past op dat moment. We maken de werkplekken allemaal zo prettig en flexibel mogelijk. We letten er bijvoorbeeld op dat je overal ‘rugdekking’ hebt als je zit te werken, zodat niemand ongezien kan meekijken met je werk.'
Hoe draag je als ontwerper bij aan het slagen van Het Nieuwe Werken?
'Een valkuil van Het Nieuwe Werken is dat werknemers zich onprettig voelen bij het gebrek aan een vaste plek en zich die te gaan toe-eigenen. Dit voorkom je door iedereen goed voor te bereiden op het nieuwe werkconcept. Bij de gemeente in Deventer had een werkgroep zich al goed voorbereid op het bouwen voor deze nieuwe organisatiestructuur. Ze hebben twee jaar lang een pilot gehouden en wisten daardoor goed wat wel en niet bij de organisatie paste.
Het belangrijkste dat je als ontwerper moet doen, is het maken van volop variatie tussen werkplekken. Wanneer er voldoende verschillende en fijne werkplekken beschikbaar zijn, zullen de werknemers deze ook gaan gebruiken. Ons project voor de gemeente Bronckhorst is nu een aantal jaren in gebruik. Hier moesten de werknemers eerst wel wat wennen, maar uiteindelijk is iedereen nu heel tevreden.'
