Veel woningen worden geïsoleerd met polyurethaan (PUR). Bij het aanbrengen en ook later nog, kunnen stoffen vrijkomen die de gezondheid blijvend kunnen schaden. Volgens onderzoekers Verschoor en Verschoor van Expertise Centre Environmental Medicine in Arnhem zou deze isolatiemethode verboden moeten worden.
Nieuwbouwwoningen worden geïsoleerd om energie te besparen. Mede door subsidie van de overheid worden ook steeds meer bestaande woningen van isolatie voorzien. Een veel gebruikt isolatiemateriaal is polyurethaan (PUR). In de fabriek worden PUR-platen onder gecontroleerde omstandigheden en door beschermde werknemers vervaardigd. Bij het isoleren van kruipruimten in bestaande woningen wordt vaak gespoten PUR toegepast. Hierbij worden ter plaatse de componenten van PUR, isocyanaten en polyolen, gemengd en met een blaasmiddel, fluorkoolwaterstoffen, in de te isoleren ruimte gespoten. De chemische fabriek wordt als het ware in huis gehaald.
Het isolatieproces
PUR-schuim wordt op locatie vervaardigd. Twee voorverwarmde (40-60 ºC) mengsels, polyol en isocyanaat, worden samengevoegd. Door een chemische, exotherme reactie (een reactie waarbij warmte vrijkomt) komt de polymerisatie op gang. Door toevoeging van een blaasmiddel verkrijgt men het schuim. Door de polymerisatie hardt het schuim uit en ontstaat de isolerende werking. Het harden van het schuim duurt gemiddeld 24 tot 72 uur. Als het poly-urethaan niet volgens voorschrift wordt gespoten, kan het uitharden veel langer duren. Tijdens het uitharden blijft het schuim schadelijk door het vrijkomen van polyolen, isocyanaat, blaasgas (HCFK) en andere componenten. Bewoners die tijdens de isolatiewerkzaamheden in huis verblijven, lopen het risico aan hoge concentraties van deze stoffen te worden blootgesteld met als gevolg een overgevoeligheid voor isocyanaten. Als je eenmaal overgevoelig bent, is er geen veilige concentratie (grenswaarde) waaronder geen klachten meer optreden.
Voor een optimaal isolatie-effect moet het schuim in dunne lagen worden gespoten. Bij het inspuiten onder druk met blaasgassen, kunnen de PUR-componenten als damp, gas, stof en aerosol de woning binnendringen via het geopende kruipluik, gaten, spleten en leidingdoorgangen in de vloer. Deze stoffen blijven plakken aan alle oppervlakken in de woning. Gesensibiliseerde mensen kunnen daardoor hun huis niet meer betreden zonder opnieuw klachten te krijgen.
Eerder aangebracht PUR kan ook later gezondheidsklachten veroorzaken, bijvoorbeeld bij brand of werkzaamheden. Bij verbranding komen zeer schadelijke gassen vrij zoals isocyanaten en cyanides. Bij werkzaamheden in de kruipruimte (verwijdering of zagen in PUR) of afbraak van het pand kunnen opnieuw schadelijke stoffen vrijkomen.
Gevaren
De gezondheidsrisico’s die werken met PUR met zich meebrengt, zijn in te delen naar de mate waarin men aan de toxische stoffen wordt blootgesteld. Degenen die het isolatiewerk verrichten, worden het meest blootgesteld. Zij moeten bij het aanbrengen huid- en adembescherming gebruiken, zodat de toxische stoffen niet met hun huid of luchtwegen in contact kunnen komen. Zij moeten een chemicaliënbestendige overall dragen, een volgelaatsmasker met perslucht en chemicaliënbestendige handschoenen.
Zijn de bewoners tijdens of de eerste dagen na de klus in huis, dan lopen ook zij risico te worden blootgesteld aan isocyanaten en andere schadelijke componenten. Er zijn mogelijkheden om de blootstelling van bewoners te verminderen, zoals geforceerde afzuiging van de kruipruimte, het sluiten van het luik en het isoleren bij gecontroleerde, lage luchtvochtigheid van de kruipruimte. Deze maatregelen worden in de praktijk echter niet of onvoldoende uitgevoerd.
Blootgesteld
De toxische en sensibiliserende effecten van isocyanaten zijn al langer bekend. Het betreft overwegend beroepsmatige blootstelling. Op de voorgrond staan afwijkingen van de huid en de luchtwegen. Veelvoorkomende klachten zijn: irritatie van de ogen en de luchtwegen, astma, huidafwijkingen en maag-darmklachten. Blootstelling aan isocyanaten is de belangrijkste oorzaak van beroepsastma. Inmiddels zijn er ook meldingen over toxische effecten van niet-beroepsmatige blootstelling. Een groot probleem is het optreden van sensibilisatie voor isocyanaten wat gepaard gaat met benauwdheidsklachten, irritatie van de ogen, jeuk, misselijkheid, hoofdpijn en spierpijn, koorts en griepachtige klachten (systemische klachten). Er is namelijk geen veilige grenswaarde waaronder eenmaal gesensibiliseerde personen geen klachten krijgen. Volledig mijden van blootstelling is voor hen de enige oplossing.
Strenge voorschriften
In de Verenigde Staten hebben gezondheidsklachten van bewoners na isolatiewerkzaamheden met gespoten PUR geleid tot stringente voorschriften van de overheid. Bovendien heeft het National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) voorschriften gepubliceerd om werknemers die PUR spuiten te beschermen. De Environmental Protection Agency (EPA) overweegt een ban of restrictie voor het gebruik van SPF (gesprayde tweecomponenten-PUR) voor consumentendoeleinden. In 2011 heeft de Europese Unie de veiligheidsvoorschriften voor gebruik van isocyanaten aangescherpt.
De onderzoekers dringen aan op een verbod van het gebruik van PUR bij isolatie van huizen.
Bron: Medisch Contact