Het inschatten en onderschatten van de risico’s van nachtwerk

Het werk van nachtwerkers is ongezond. Nachtwerk verhoogt de risico’s op hart- en vaatziekten, diabetes en slaapproblemen. De Arbowet verplicht werkgevers om nachtwerk waar mogelijk te vermijden. De Gezondheidsraad verlangt dat aan de hand van wetenschappelijke informatie bewuste keuzes over de noodzaak van nachtwerk worden gemaakt.

In Nederland werken 1,2 miljoen mensen geregeld ’s nachts. In een deel van de gevallen kan dat niet anders, zoals bij nachtdiensten in de zorg. In veel andere gevallen verdient nachtwerk een zorgvuldige afweging. Deze manier van werken brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee. Het is daarom zaak om er bewuste keuzes over te maken. Dit gebeurt nu veel te weinig. De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde roept alle betrokkenen op het advies van de Gezondheidsraad om nachtwerk waar mogelijk te vermijden ter harte te nemen.

Naleving minimumnormen

Het advies van de Gezondheidsraad om nachtwerk waar mogelijk te vermijden dateert uit 2017 en kwam na grondig onderzoek tot stand. Dit advies is de afgelopen jaren onvoldoende opgepakt. Er is wel aandacht voor nachtwerk, maar die is gericht op naleving van de minimumnormen in de arbeidstijdenwetgeving, op maatregelen om bestaand nachtwerk zo veilig en gezond mogelijk te houden, op de vraag wanneer een individuele werknemer dit werk beter niet kan doen en op de vraag of nachtwerk een van de kenmerken is van een ‘zwaar beroep’.

Nachtwerk wordt in veel gevallen als economisch onvermijdelijk en vanzelfsprekend gezien. Werknemers accepteren dat het erbij hoort en kijken vervolgens hoe ze het zo draaglijk mogelijk kunnen houden. Dit is niet in lijn met het advies van de Gezondheidsraad én strookt niet met de Arbowet. Beide verlangen juist dat werkgevers aan de hand van de beschikbare wetenschappelijke informatie bewuste keuzes maken over de noodzaak van nachtwerk, en deze manier van werken waar mogelijk vermijden.

Beperken van nadelen

Het uitgangspunt bij iedere afweging over nachtwerk is de arbeidshygiënische strategie. Deze wettelijk voorgeschreven aanpak bepaalt dat de werkgever risico’s zoveel mogelijk bij de bron wegneemt. Dit betekent dat werkgever, werknemers en arboprofessionals per situatie moeten bepalen of nachtwerk te vermijden is. Pas als vaststaat dat dit niet het geval is, hoort de aandacht uit te gaan naar het zoveel mogelijk beperken van de nadelen en de risico’s. De Arbowet verplicht de genoemde partijen bovendien om deze afweging steeds opnieuw te maken, aan de hand van alle opgedane ervaringen en de laatste wetenschappelijke inzichten.

Deze afweging kan leiden tot de conclusie dat nachtwerk niet te vermijden is of alleen tegen onaanvaardbare consequenties. Denk bijvoorbeeld aan de zorg, de brandweer en de politie, waar met de continuïteit van het werk grote maatschappelijk belangen zijn gemoeid. In andere beroepen zal een weging moeten plaatsvinden van gezondheids- en economische belangen. Waar het om gaat, is dat deze voortdurende weging in alle beroepen en sectoren met nachtwerk daadwerkelijk plaatsvindt.

Bron: NVAB